“Культурны код – гэта склаўся ў свядомасці людзей строга фіксаваны набор культурных каштоўнасцяў і сэнсаў, паводніцкіх фарматаў і ведаў, гістарычнай памяці, дзякуючы якім культура і сацыяльны вопыт перадаюцца ад пакалення да пакалення, рэгулююць узаемадзеянне людзей у паўсядзённым жыцці”

Дваццаць першае стагоддзе стала эпохай новых надзей і ілюзій, развіцця інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій, вострых узброеных канфліктаў і тэрарызму, кліматычных узрушэнняў і новых смяротных хвароб, беспрынцыповага санкцыйнага ціску і генацыдаў. Не выключана, што будучыня будучыня стане для нас яшчэ больш складанай і непрадказальнай, а ў пэўнай ступені нават дзіўнай. Усё, што акружае чалавека, спалучана з нявызначанасцю, рызыкай і хаосам, часам агрэсіяй і нават смерцю. Часам пачынае здавацца, што сучасная цывілізацыя і ўвогуле гіне. Але гэта не зусім так. Цывілізацыя жывая, але яна знаходзіцца ў сістэмным крызісе, які пракраўся ва ўсе сферы грамадскага жыцця. Гэта крызіс “плоці і духу грамадства”, у нейкай ступені нават недахопу інтэлекту і ведаў.

Адной з найважнейшых праблем сучаснай цывілізацыі з’яўляецца крызіс культуры і яе інстытуцыйных асноў. Фарміраванне пад уплывам інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій новых сэнсаў і сімвалаў, спалучэнне або зліццё “несупастаўных” вобразаў мыслення і поглядаў, суправаджаецца эканамічнай нестабільнасцю, рэзкай палярызацыяй грамадства, стратай маральных прыярытэтаў, разбурэннем сацыяльных інстытутаў, стратай даверу да ўлады, стратай самабытнасці і духоўных традыцый.

На працягу доўгага часу культура была не толькі сістэмай ствараемых чалавекам у ходзе гісторыі мастацкіх багаццяў, прадметна-рэчыўнага асяроддзя, адносін, каштоўнасцей, норм паводзін, але і тысячагоддзямі захоўвала цэласнасць грамадства. Бо чалавек нараджаецца, разьвіваецца і застаецца чалавекам толькі ў прасторы культуры. Якая культура, такая і літаратура, адукацыя, медыцына, спорт, менталітэт і светапогляд народа.

Аднак новая сацыяльная рэальнасць, укараненне інфармацыйных сетак у грамадскія адносіны стварылі вялізныя праблемы для развіцця культуры як сістэмы захоўвання і развіцця найважнейшых чалавечых каштоўнасцяў.

Культурны код з’яўляецца выразам разумення сутнасці культуры, яе зместу і якасці, асноўным спосабам захоўвання і перадачы культурных каштоўнасцей і традыцый, няспыннага развіцця і абнаўлення. Культурны код здольны звязаць у адзіны творчы, інтэлектуальны і духоўны капіталы нацыі, садзейнічае сацыяльнаму, эканамічнаму і палітычнаму развіццю краіны.

Культурны код – гэта склаўшыся ў свядомасці людзей строга фіксаваны набор культурных каштоўнасцей і сэнсаў, паводніцкіх фарматаў і ведаў, гістарычнай памяці, дзякуючы якім культура і сацыяльны вопыт перадаюцца ад пакалення да пакалення, рэгулююць узаемадзеянне людзей у паўсядзённым жыцці.

Сацыялагічны маніторынг, праведзены Інстытутам сацыялогіі НАН Беларусі, паказаў, што, нягледзячы на ​​ўсе фундаментальныя змены, якія адбываюцца ў свеце, нягледзячы на ​​натуральнае імкненне чалавека да стабільнасці і матэрыяльнага дастатку, значная частка грамадзян лічыць, што народ Беларусі найперш аб’ядноўвае: 43,5% – жаданне жыць у асобнай незалежнай краіне, 35,9% – гістарычная спадчына, 34,5% – нацыянальныя традыцыі і звычаі, 32,6% – ментальнасць і рысы характару, 25,0% – нацыянальныя каштоўнасці і 20,7% – беларускі мова і культура.

Менавіта дзякуючы культурнаму коду, удалося захаваць многія шматгадовыя традыцыі, якія дапамагаюць умацоўваць нацыянальна-культурную ідэнтычнасць беларускага грамадства. Нельга не адзначыць, што 51,4 працэнта рэспандэнтаў сімвалам нацыянальна-дзяржаўнай ідэнтычнасці нашай краіны лічаць менавіта аб’екты гісторыка-культурнай спадчыны дзяржавы (палацы і замкі, Слуцкія паясы, Белавежская пушча і г.д.). Беларускі народ змог захаваць у сваіх сэрцах і любоў да народных сімвалаў (бусел, зубр, васілёк), тое, што прыйшло да нас ад нашых продкаў (38,5% выбралі дадзеных адказ), а таксама любоў і павага да Дзяржаўных сімвалаў краіны – 34 ,1%. 30% з ліку апытаных сімвалам нацыянальна-дзяржаўнай ідэнтычнасці выбралі беларускую мову і літаратуру.

Беларускі народ памятае і шануе сваіх народных пісьменнікаў і паэтаў, дзеячаў культуры, якія пісалі аб сваім народзе, апявалі яго добрасардэчнасць, міласэрнасць, працавітасць і ўпартасць. На пытанне “Хто з дзеячаў ХХ стагоддзя ўнёс найбольшы ўклад у культурную спадчыну Беларусі?” 66,5% з ліку апытаных назвалі Я.Коласа, 66,3% – Я.Купалу, 46,8% – В. Быкава, 35,1% – М.Багдановіча, 30,0% – У.Мулявіна.

Культурны код патрабуе, каб на працягу ўсёй гісторыі нацыянальныя каштоўнасці падтрымліваліся на дастаткова высокім маральным узроўні. Важна ў гэтым руху захаваць тое лепшае, што стварылі продкі і перадалі сучаснікам. Бо гісторыя – гэта падмурак культурнага кода. Нацыя – гэта тое, што яна памятае і захоўвае. Мы – гэта тое, што мы памятаем. Культурны код гістарычна дэтэрмінаваны. Ад таго, што мы памятаем з мінулага, залежыць разуменне і бачанне намі нашага сучаснасці і будучыні. Гістарычную памяць як найважнейшы кампанент культурнага кода трэба абараняць і паважаць, выхоўваць пачуццё гонару за яе. Бо менавіта яна робіць нас народам з уласным і непаўторным лёсам.

Аўтар – Надольская Вікторыя Іванаўна, малодшы навуковы супрацоўнік, аспірант ДНУ “Інстытута сацыялогіі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі”.

dzyannica_shchuchin