Развітая сельская гаспадарка, добрыя транспартныя зносіны і нядрэнныя кліматычныя ўмовы: прадпрыемствы АПК выклікаюць вялікую цікавасць у замежных інвестараў

Якія б прамысловыя і тэхналагічныя рэвалюцыі ні перажываў мір, але сельская гаспадарка заўсёды застанецца базавай галіной эканомікі. Попыт на прадукты харчавання будзе заўсёды. Больш за тое, аб былой іх перавытворчасці ў перыяд пандэміі даўно забыліся: насельніцтва планеты расце па экспаненце, а колькасць земляў, якіх можна аддаць пад ворыва, скарачаецца. Ды яшчэ кліматычныя змены і дэфіцыт вады ў густанаселеных рэгіёнах дадае драматызму на рынках прадуктаў харчавання. Праблема харчовай бяспекі для многіх дзяржаў у апошнія гады стала рубам. І сельская гаспадарка сёння – адна з самых прывабных галін для міжнародных інвестыцый. Павышаную ўвагу інвестары аказваюць і нашым аграрным прадпрыемствам. Якія рэгіёны найбольш зацікаўлены ў супрацоўніцтве з Беларуссю ў галіне сельскай гаспадаркі,

У Беларусі дастаткова развітая сельская гаспадарка: ёсць спецыялісты, тэхналогіі, навуковая і адукацыйная базы, напрацаваны міжнародныя сувязі.

У імя харчовай бяспекі

– Цікавасць замежных інвестараў да сельскагаспадарчай вытворчасці назіраецца па ўсім свеце. Адным з лідэраў па аб’ёмах інвестыцый і колькасці праектаў, рэалізаваных за мяжой, у тым ліку і па напрамках сельскай гаспадаркі і харчовай прамысловасці, з’яўляецца Кітай. З-за росту насельніцтва попыт на прадукты харчавання ў гэтай краіне перманентна ўзрастае. І кіраўніцтва дзяржавы праводзіць планамерную палітыку забеспячэння харчовай бяспекі, у тым ліку і праз інвесціраванне ў замежныя аграрныя актывы. Найбольш актыўныя кітайскія інвестары ў сферы сельскай гаспадаркі ў Афрыцы і Расіі, у першую чаргу ў рэгіёнах Далёкага Усходу і Усходняй Сібіры. Асноўная частка кітайскіх прамых замежных інвестыцый засяроджана ў адносна невялікай колькасці афрыканскіх краін: Нігерыя, ПАР, Судан, Алжыр і Замбія. На гэтыя краіны прыпадае больш за 70 працэнтаў прамых замежных інвестыцый Кітая. За апошнія гады да гэтага спісу далучыліся і іншыя, такія як Гвінея, Гана, Дэмакратычная Рэспубліка Конга і Эфіопія. Другім буйным інвестыцыйным донарам у сельскую гаспадарку з’яўляюцца краіны Персідскага заліва, перш за ўсё Аб’яднаныя Арабскія Эміраты і Саудаўская Аравія. У сілу прыродных рэсурсаў ворныя землі ў гэтых дзяржавах практычна адсутнічаюць. Сельская гаспадарка засяроджана на вырошчванні гародніны і садавіны ў аазісах або на абрашаных плантацыях. Але на 90 працэнтаў дзяржавы Персідскага заліва залежаць ад імпартных паставак харчавання. Улічваючы шматлікія рызыкі ў пастаўках, у тым ліку з-за пандэміі, гэтыя дзяржавы апошнія гады актывізавалі рэалізацыю праграм па ўласнай харчовай бяспецы і інвесціруюць у замежную вытворчасць прадуктаў харчавання. Найбольш актыўна ў Эфіопію – у сілу блізкасці гэтай краіны геаграфічна. Але разглядаюць супрацу з дзяржавамі з іншых рэгіёнаў. 

У краінах Персідскага заліва ўжо ёсць дастаткова шмат аграрных кампаній, якія вядуць свой бізнэс у адной ці больш замежнай дзяржаве. З такімі кампаніямі ў 2020 годзе агенцтва пры садзейнічанні беларускага пасольства ў ААЭ праводзіла вэбінар, дзе прэзентавалі магчымасці Беларусі ў сферы сельскай гаспадаркі і харчовай індустрыі. У фармаце відэаканферэнцыі расказвалі прадстаўнікам арабскіх кампаній аб Беларусі, нашым бізнес-клімаце, магчымасцях сельскай гаспадаркі і перапрацоўкі. Адказалі на пытанні. 

Наколькі мы зразумелі, партнёрам у гэтым рэгіёне не вельмі цікавыя праекты з нуля, так званыя greenfield, яны аддаюць перавагу набываць гатовы бізнэс ці ўваходзіць у капітал. Напрыклад, агенцтву вядомыя выпадкі інвеставання арабскімі кампаніямі ў Сербію – там набываюць менавіта дзеючыя прадпрыемствы ў харчовай галіне. Калі прадпрыемства ўжо працуе, яно больш зразумелае для інвестара: ёсць спецыялізацыя, пэўныя рынкі збыту, патэнцыял. І калі для пашырэння вытворчасці неабходна тэхнічнае пераўзбраенне і мадэрнізацыя, то арабскія інвестары гатовы ўкладваць сродкі. 
 

 

Геаграфія ў спалучэнні з кліматам

– Несумненна, інвестары разглядаюць розныя краіны, у тым ліку і нашых суседзяў – Расію, Украіну. Праўда, у апошняй ужо моцныя пазіцыі занялі буйныя аграхолдынгі еўрапейскага і амерыканскага паходжання. У нашага паўднёвага суседа найкаштоўнейшыя па ўрадлівасці землі, аднак ёсць рызыкі палітычнай нестабільнасці і адносна слаба развіта інфраструктура. 

У Беларусі ёсць шмат інвестыцыйных пераваг. Па-першае, геаграфічнае становішча. Наша краіна знаходзіцца паміж двума буйнымі рынкамі збыту – ЕС і ЕАЭС. Для многіх інвестараў прынцыповая магчымасць дыверсіфікаваць рынкі збыту, нават калі іх ключавая мэта – забеспячэнне харчовай бяспекі ўласных краін. Тым не менш яны заўсёды жадаюць пры спрыяльнай кан’юнктуры выгодна збываць прадукцыю ў іншых рэгіёнах, калі кошты ў іх больш высокія, чым на радзіме. Па-другое, у Беларусі добрыя транспартныя зносіны з Кітаем — кантэйнер даходзіць за 12—14 сутак па чыгунцы. Адпаведна, у сельскагаспадарчых кампаній ёсць магчымасць як атрымліваць з азіяцкага рынку абсталяванне, сыравіну, матэрыялы, так і збываць прадукцыю ў Кітай. Дарэчы, з КНР у нас прарыў за апошнія тры гады па пастаўках мяса-малочнай групы. 

Па-трэцяе, у Беларусі развітая сельская гаспадарка, таму ёсць спецыялісты, тэхналогіі, навуковая і адукацыйная базы, напрацаваны міжнародныя сувязі. У нас развіта сельскагаспадарчае машынабудаванне, краіна практычна поўнасцю забяспечвае сябе мінеральнымі ўгнаеннямі. Па-чацвёртае, парог уваходу ў аграрны бізнес у Беларусі невысокі па міжнародных мерках. Пры гэтым у нас дастаткова прадуктыўныя сельскагаспадарчыя ўгоддзі і адносна нядрэнныя кліматычныя ўмовы. 

Наша краіна практычна поўнасцю забяспечвае сябе мінеральнымі ўгнаеннямі.  
Фота Івана Ярывановіча

З мінусаў з пункту гледжання інвестараў можна адзначыць нізкую вядомасць Беларусі як перспектыўнай пляцоўкі для рэалізацыі праектаў у сферы сельскай гаспадаркі і харчовай прамысловасці. У першую чаргу гэта краіны далёкай дугі. Для іх мы больш знаёмыя па прадукцыі машынабудавання, а пра беларускую сельскую гаспадарку ў свеце вядома няшмат. І зараз намаганні агенцтва сканцэнтраваны на прэзентацыі нашай краіны як якая валодае ў тым ліку і высокім аграрным патэнцыялам. 

Парог уваходу ў аграрны бізнес у Беларусі невысокі па міжнародных мерках. Пры гэтым у нас дастаткова прадуктыўныя сельскагаспадарчыя ўгоддзі і адносна нядрэнныя кліматычныя ўмовы.
Фота Івана Ярывановіча

Другі момант, які выклікае сумневы ў інвестараў, – дзяржаўная ўласнасць на сельскагаспадарчыя землі. Практычна ўсе інвестары пытаюцца: на якіх умовах можна набыць зямлю ва ўласнасць? Ім даводзіцца тлумачыць, што ў нас ёсць прыватныя сельскагаспадарчыя кампаніі, якія арандуюць зямлю ў дзяржавы па дамове на 99 гадоў. Што такі прынцып гаспадарання не нясе ў сабе ніякіх рызык, бо калі прадпрыемства выконвае ўсе ўмовы дамовы і выконвае заканадаўства, то арандаваную зямлю ў яго ніхто ніколі не забярэ, такія прэцэдэнты агенцтву невядомыя. Тым не менш многія інвестары прывыклі працаваць з прыватнай уласнасцю на зямлю. Нельга сказаць, што гэтае пытанне з’яўляецца для ўсіх зусім крытычным, але патрабуе дадатковага тлумачэння. 

Гісторыі поспеху

– За апошнія два гады ўдалося прыцягнуць некалькі сур’ёзных інвестараў у нашу сельскую гаспадарку, якія ўжо набылі актывы і мэтанакіравана іх развіваюць. Сур’ёзны праект рэалізуе фермер з Заходняй Еўропы. Першапачаткова ён арыентаваўся на Казахстан, але Беларусь – суседняя краіна, вырашыў бліжэй пазнаёміцца ​​з магчымасцямі вядзення бізнесу ў нас. Спачатку ён напісаў запыт у наша агенцтва – мы аператыўна падалі ўсю патрэбную інфармацыю. Потым прыехаў асабіста, некалькі дзён ездзілі па Брэсцкай і Гродзенскай абласцях, аглядалі гаспадаркі. Для патэнцыйнага інвестара зрабілі выбарку гаспадарак, якія знаходзіліся ў стадыі ліквідацыі або банкруцтва, а таксама праходзяць працэдуру фінансавага аздараўлення ў рамках указаў Прэзідэнта нумар 253 і 399. Трэба адзначыць, што яны яго ўразілі і тэхнічнай аснашчанасцю, і фондам зямель. Праз месяц ён яшчэ раз прыехаў, агледзеў іншыя гаспадаркі. У выніку прыняў рашэнне і набыў тры СВК з агульнай плошчай сельскагаспадарчых зямель больш за 19 тысяч гектараў. Асабліва фермеру спадабалася цана. Гаспадаркі знаходзіліся ў стадыі ліквідацыі, па іх праходзіла ўжо некалькі этапаў таргоў, таму яны рэалізоўваліся з вельмі істотным дысконтам. У выніку кожнае прадпрыемства каштавала прыблізна мільён долараў. Гэта вельмі танна па еўрапейскіх мерках. Як паведаміў інвестар, у ЕС гектар раллі каштуе каля 10 тысяч еўра за голы ўчастак. Фермер сцвярджаў: каб атрымаць угоддзі такой жа плошчы ў сябе на радзіме, яму прыйшлося б толькі за зямлю патраціць каля 200 мільёнаў еўра. Таму яго не збянтэжыла, што прадпрыемствы рэалізоўваліся з некаторымі ўмовамі: абавязацельствам інвесціраваць пэўныя сумы ў развіццё прадпрыемстваў, захаваць на ўстаноўленым узроўні пагалоўя малочнага статка і працоўныя месцы. Дарэчы, першапачаткова інвестар арыентаваўся на раслінаводства, але ў СВК былі малочнатаварныя фермы з агульным пагалоўем звыш тысячы. І сёння ён вельмі паспяхова развівае і малочную жывёлагадоўлю. 

Другі інвестар – з Казахстана. Ён каля тысячы гектараў раллі ўзяў у арэнду ў гаспадаркі ў Круглянскім раёне Магілёўскай вобласці. У яго ёсць аграрны бізнес на радзіме, а Беларусь яго прывабіла кампактнасцю і геаграфічным становішчам. У яго дзеючага бізнесу ключавыя рынкі збыту – Масква і Санкт-Пецярбург. І лагістычныя выдаткі пры вялікіх прасторах Казахстана могуць з’есці ўвесь прыбытак. Таму свой бізнэс ён вырашыў развіваць у нас. І вельмі задаволены, разглядае варыянты павелічэння памеру зямельнага ўчастка да 5 тысяч гектараў бліжэйшым часам. 

Яшчэ адзін вельмі цікавы праект – у жніўні 2020 года прыйшоў запыт з Новай Зеландыі. Прадпрымальнік хацеў даведацца, ці можна ў Беларусі вырошчваць такую ​​экзатычную для нас культуру, як кіноа. Яна паходзіць з Паўднёвай Амерыкі, але цяпер вельмі папулярная ў прыхільнікаў здаровага харчавання. У бізнэсмэна ўжо было дзейнае прадпрыемства ў Грузіі. Праект аказаўся не самым простым з пункту гледжання рэалізацыі. Справа ў тым, што кіно ў Беларусі ніхто раней не вырошчваў, таму такая культура ў рэестры сельскагаспадарчых раслін адсутнічала. Знайшлі для інвестара партнёра ў Магілёўскай вобласці, які выдзеліў 10 гектараў зямлі для выпрабавання культуры, быў заключаны дагавор з нашай інспекцыяй па выпрабаванню і ахове сартоў раслін пры Міністэрстве сельскай гаспадаркі і харчавання. Былі выкананы ўсе прадугледжаныя заканадаўствам працэдуры. 

Прастата вырошчвання і адсутнасць шкоднікаў робяць кіно раслінай, якое валодае велізарным патэнцыялам для краін, якія адчуваюць харчовыя праблемы.

Новазеландзец плануе ў нас развіваць шматпрофільны бізнес. Набыў некалькі аб’ектаў у Віцебскай вобласці. Мае намер іх выкарыстоўваць як пад офіс сваёй кампаніі, так і для турызму: хоча стварыць музей кіноа, наладзіць вытворчасць з яго віскі – такі напой уваходзіць у моду на Захадзе, ёсць віскакурні ў ЗША, Канадзе, Заходняй Еўропе, а ва Усходняй – не. Беларусь можа стаць рэгіянальным першапраходцам у гэтым напрамку. Пераважныя рынкі збыту кіноа і прадукцыі з яго – Еўропа і Кітай. Новазеландскага фермера пакарылі лагістычныя магчымасці краіны. Ён адзначаў, што ў Новай Зеландыі і Аўстраліі такіх магчымасцяў для бізнэсу няма. Ёсць землі, кваліфікаваны персанал, але ўсё вельмі-вельмі дорага. Таму канкурэнтаздольную прадукцыю вырабляць дастаткова складана. Развіццё свайго бізнэсу ён бачыць менавіта ў Беларусі. 

Таму наша краіна мае вельмі істотны інвестыцыйны патэнцыял. Але яго неабходна развіваць і сістэмна прыцягваць інвестараў, каб павялічвалася эфектыўнасць і канкурэнтаздольнасць нашай сельскай гаспадаркі. 
 

volchkov@sb.by